گفتم که انسان شناسی علوم انسانی را نمی توان خود شناسی به مفهوم فلسفی آن داسنت، و ممکن است که این انسان شناسی به جای این که منجر به انسان شناسی و انسان سالاری و سروری انسان بر خویشتن و آزاد سازی انسان از بند های اسارتی که خود بر دست و پای روح و روان خویش بسته است، شود، بر عکس، منجر شود به اسارت بیشتر انسان در بند و بست های خویش.
دو مثال می زنم:
یک جامعه شناسی به عنوان یکی از علوم انسانی عوامل موثر بر انسان اجتماعی را مطالعه می کند، به عنوان مثال، چگونگی تولید و انتشار شایعات را در جامعه از طریق گردآوری و بررسی کمی - کیفی انبوهی از مدارک و فاکت ها مطالعه می کند و عوامل موثر در رشد و پراکنش شایعه ها را در جامعه کشف می کند.
حال نتیجه این تحقیقات در خدمت چه کسانی قرار می گیرد؟ آیا در خدمت خودشناسی قزاز می گیرد و کمک می کند که انسان از زیر نفوذ مخرب شایعات رها گردد؟ متاسفانه، نه. نتیجه این تحقیقات در درجه نخست در اختیار سیستم های حکومتی و اقتصادی قرار می گیرد تا از آن استفاده سیاسی و بازرگانی شود و به وسیله تبلیغات و ترویج شایعات، افکار عمومی را در جهتی که می خواهند هدایت و کنترل کنند.
دو روان شناسی نیز یکی از علوم انسانی است که می کوشد عوامل موثر بر شخصیت و رفتار فردی و اجتماعی افراد را مطالعه کند و مثلاً عوامل موثر بر عقاید فرد و روش های به وجود آوردن و از بین بردن افکار و اعتقادات و شرایط افزایش و کاهش تلقین پذیری را مطالعه می کند، و نتایج این تحقیقات نیز خواه نا خواه به صورت کارافزار ها و فنون اقناع و ترغیب و ایجاد افکار عمومی، در اختیار کارشناسان تبلیغ و ترویج قرار می گیرد و ابزاری برای به بند کشیدن افکار و عقاید مستقل و آزاده می شود.
حال، با توجه به این مثال ها و صد ها مثال مشابه دیگر، می توان گفت که این علوم انسانی رهاننده انسان ها از بند خویش و شناساننده انسان ها به خویش نیستند و خودشناسی نمی تواند به آن ها و فقط به آن ها متکی باشد.
من الله توفیقکم