ویژگی های فتنه
حضرت علیj در ابتدای خطبه 93 نهج البلاغه، گوشه ای از حوادث تلخ آینده و فتنه هایی را که به مسلمانان روی خواهد آورد اطلاع داده و در ادامه آن، به یک قانون کلّی درباره فتنه ها اشاره می کند؛ قانونی که آگاهی بر آن، می تواند خطر فتنه ها را تا حدّ زیادی تقلیل دهد. همچنین در این خطبه گران قدر، ویژگی های فتنه مورد بررسی قرار گرفته است؛ که عبارتند از:
اوّل: «إِذَا أَقْبَلَتْ شَبَّهَتْ وَ إِذَا أَدْبَرَتْ نَبَّهَتْ؛ هنگامی که فتنه ها روی آورند، خود را به لباس حق در می آورند و هنگامی که پشت کنند، (مردم را از ماهیّت خود) آگاه می سازند» از همین روست که فتنه گران با ترفندهای مختلف و با استفاده از ابزارهای تبلیغی و رسانه ای و با بهره برداری از نفوذی که در افکار عمومی دارند و بعضاً با استخدام چهره های موجّه و مقبول اجتماعی، سیاسی و دینی تلاش می کنند تا امور باطل را حق، جلوه دهند. به همین دلیل، امام علیj یکی از ویژگی های فتنه را چنین معرفی می کند که بر بستر شبهه و ابهام می روید و فتنه انگیزان از فضاهای شبهه آلود و مبهم بیشترین بهره را می برند.
۴ موافق
1402/07/27 - 11:25
دوم: «یُنْکَرْنَ مُقْبِلاتٍ وَ یُعْرَفْنَ مُدْبِرَاتٍ؛ وقتی که می آیند ناشناخته هستند و مردم نمی دانند که در فتنه افتاده اند، اما وقتی پشت می کنند تا بروند، تازه معلوم می شود که در فتنه بوده اند.»
این یک نکته بسیار مهمّ سیاسی و اجتماعی است که سران فتنه و سودجویانِ تبهکار، ماهیّت خود را در چهره ساختگی حق بجانب پنهان می دارند تا مردم را به دنبال خود بکشند، ولی هنگامی که بر مرکب مراد، سوار شدند، چهره واقعی خود را نشان می دهند و همین امر، تدریجاً سبب نابودی آن ها می شود. این قانون و قاعده ای است برای تمام اعصار و قرون. به همین دلیل طرفداران حق باید همیشه با دقّت و هوشیاری به حوادث نگاه کنند تا مبادا فریب چهره های حق بجانب و دروغین آنها را بخورند و غافلگیر شوند. هرگونه سطحی نگری و حسن ظنّ بی دلیل در این گونه موارد، جز زیان و خسران به بار نمی آورد.
سوم: «یحُمْنَ حَوْمَ الرِّیَاحِ یُصِبْنَ بَلَداً وَ یُخْطِئْنَ بَلَداً؛ این فتنه ها مانند بادها و طوفان ها هستند که به شهر یا کشوری اصابت کرده و ایجاد نابسامانی می کنند و از شهر یا کشورهای دیگر عبور می کنند و ضرری به آن ها نمی زنند.» به عبارت دیگر به بعضی از شهرها اصابت می کنند و از کنار بعضی می گذرند. زیرا زمینه های ظهور و بروز فتنه ها در همه شهرها یکسان نیست؛ بلکه عوامل متعدّد و پیچیده ای دارد که در جایی هست و در جایی دیگر یافت نمی شود. بنابراین، اگر آثاری از فتنه در شهرهایی دیده نشد، نباید فریب خورد؛ چه بسا شهر خاصی را به خاطر آمادگی هایش هدف قرار دهد. در حقیقت، فتنه را می توان به موج دریا تشبیه کرد. کسی که در ساحل صخره ای دریا شنا می کند باید بتواند وقتی موج عظیمی به سوی او می آید، به موقع آن را شناسایی کند تا عکس العمل لازم را در مقابل آن داشته باشد و با آن امواج سهمگین به ساحل صخره ای دریا کوبیده نشود؛ اما اگر نتواند به موقع آن را شناسایی کند، امواج دریا او را با خود به سنگ ها کوبیده و از بین می برند.