آیت الله خوشوقت اعلی الله مقامه از عرفا و اساتید اخلاق شناخته شده و از شاگردان حضرت امام خمینی(ره) و علامه طباطبایی بودند. امروز بخش اول از پاسخهای ایشان در موضوع دعا و اهمیت آن را تقدیم شما خوبان خواهیم کرد.

س۱: چرا دعا کنیم؟
ج: …(دعا یعنی) خواستن از خدا، اظهار حاجت و نیاز به خدای متعال. این واقعیتی است که خیلی از انسان‌ها این واقعیت را زیر پرده مخفی می‌کنند، اظهار نمی‌کنند و خدا می‌خواهد اظهار بشود یعنی ما باور کنیم که ما محتاجیم، ‌ما نیازمندیم این را نمی‌شود قایم کرد. خدا دوست دارد غنی و بی‌نیازی او را ما اظهار کنیم و نیاز و احتیاج خودمان را هم اظهار کنیم.

برای اظهار این احتیاج دعا بهترین وسیله است، لذا اصلش واجب است. به قول فقهای قدیم در نماز یک‌بارش واجب است. آن زمان کسانی که دعا نمی‌کردند منشأش استکبار بود. خودشان را بزرگتر می‌دیدند که اظهار حاجت کنند. مثل خیلی از افراد حال حاضر که به آن‌ها برمی‌خورد (و می‌گویند): با این ثروتی که داریم، پست و مقامی که داریم، تلفن داریم، همه چیز داریم، دعا برای چه بکنیم؟ ترک دعا کلاً علامت استکبار است. لذا خدا تحدید کرد فرمود آن‌هایی که خودشان را بزرگتر از این می‌دانند که دعا کنند و اظهار احتیاج به من بکنند، «سَیَدْخُلُونَ جَهَنَّمَ داخِرین»، روز قیامت آن‌ها در اثر همین استکبار و ترک دعا گرفتار عذاب جهنّم خواهند شد. دعا مخّ عبادت است.

س۲: با توجه به این‌که خداوند دانای به همه اسرار است معنای دعا کردن چیست؟ خدا که اسرار را می‌داند ما مثلاً کلی دعا کنیم، جزئی دعا کنیم؟
ج: بنا شد که دعا فلسفه‌اش چه باشد؟ اظهار فقر من و اظهار بی‌نیازی خدا، این اصلش است، منتهی خدا دیده بدون عامل کسی نمی‌آید این حرف را بزند لذا گرفتارش می‌کند، مریضش می‌کند، سرطان می‌گیرد، این در و آن در می‌زند، این مال این است، اگر آدم این کار را قبول می‌کرد و می‌گفت چه بسا آن‌ها لازم نبود، اما آدم زیر بار نمی‌رود، در حکمت خدا چاره‌ای نیست جز این‌که او را گرفتار کند تا الله و لبیک کند.

س۳: آیا نمی‌شود آن چیز‌هایی را که خدا می‌‌خواهد با دعا بدهد، بدون دعا می‌‌داد؟

ج: نه؛ باید دعا کنی که محتاج بودن اظهار شود. اگر این حاصل نشود، اوضاع خیلی خراب می‌‌شود؛ خدا نمی‌دهد؛ الّا اینکه شما مجبور شوی آن را درست کنی و حاضر شوی به خدا بگویی: «من ندارم و تو داری». آن‌وقت به شما می‌‌دهد.

س۴: راه جایگزین غیر از دعا کردن ندارد که خدا از راه دیگر بدهد؟
ج: نه ندارد، بهترین جایگزینش همین دعاست.

س۵: خداوند که بی‌نیاز مطلق است و هیچ نیازی به عبادت ما ندارد، پس چرا این عبادات – مخصوصاً دعا- را از ما خواسته است؟

ج: خدا احتیاج ندارد ولی ما سر تا پا احتیاجیم. ما بدون این وظایف درست نمی‌شویم؛ نه فردمان اصلاح می‌‌شود و نه جامعه‌مان؛ لذا این را برای ما درست کرده نه برای خودش. ما باید ظلم نکنیم و باید حقّ کسی را پایمال نکنیم. اگر نکردیم، جامعه ما جامعه انسانی است و اگر کردیم، جامعه حیوانات می‌‌شود.

بنابراین تمام چیز‌هایی که خدا فرموده: «انجام بده واجب است و ترک کن حرام است»، برای اصلاح انسان‌هاست، نه برای اصلاح خودش؛ خودش که احتیاج ندارد که ظلم کند و مال کسی را بخورد. همه‌ی این صفات برای ماست؛ صفت ما مال‌مردم‌خوری است؛ صفت ما خونریزی است؛ صفت ما ظلم است. در آدم‌‌ها همه‌چیز پیدا می‌‌شود. صدام هم پیدا می‌‌شود.

اگر انسان بخواهد اصلاح شود، بدون نماز نمی‌شود؛ بدون ایمان نمی‌شود؛ اگر انسان ایمان نداشته باشد، به حرف خدا گوش نمی‌دهد؛ اما ایمان که باشد، فی الجمله به حرف خدا گوش می‌‌دهد؛ کمتر ظلم می‌‌کند؛ کمتر انسان می‌‌کشد. تمام این عبادات برای اصلاح ماست. اگر کلّش را انجام دهیم، همه‌چیز حل می‌‌شود؛ نه اینکه بعضی را انجام دهیم و بعضی را نه؛ در این‌صورت مشکلات هم بعضی‌هایش حل می‌‌شود و بعضی‌هایش نه. بدون اطاعت فرمان خدا هیچ مشکل فردی و اجتماعی در زندگی انسان حل شدنی نیست. همه‌ی این‌‌ها برای اصلاح همین مشکلاتی است که خود ما تولید می‌‌کنیم؛ خدا نیازی ندارد.

(منبع: سایت حفظ و نشر آثار آیت الله خوشوقت)